Τι είναι η Ηπατίτιδα C
Ορισμός και χαρακτηριστικά του ιού HCV
Η ηπατίτιδα C είναι μια ιογενής λοίμωξη που προκαλείται από τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV). Πρόκειται για έναν RNA ιό που προσβάλλει κυρίως το ήπαρ, προκαλώντας φλεγμονή και πιθανή βλάβη στα ηπατικά κύτταρα. Ο ιός χαρακτηρίζεται από υψηλή μεταλλακτικότητα και ικανότητα να διαφεύγει από το ανοσοποιητικό σύστημα. Υπάρχουν έξι κύριοι γονότυποι του ιού, με διαφορετικές γεωγραφικές κατανομές και ανταπόκριση στη θεραπεία. Η νόσος μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια μορφή στο 70-85% των κρουσμάτων.
Τρόπος μετάδοσης και παράγοντες κινδύνου
Η μετάδοση του HCV γίνεται κυρίως μέσω επαφής με μολυσμένο αίμα. Οι κύριοι τρόποι μετάδοσης περιλαμβάνουν:
Χρήση μολυσμένων συριγγών και βελονών (ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών)
Μη ασφαλείς ιατρικές διαδικασίες
Μεταγγίσεις αίματος πριν το 1992
Σεξουαλική μετάδοση (σπάνια)
Μητρική μετάδοση
Υψηλό κίνδυνο έχουν άτομα με ιστορικό χρήσης ναρκωτικών, αιμοδιαλυόμενοι ασθενείς και επαγγελματίες υγείας.
Συμπτώματα και εξέλιξη της νόσου
Η οξεία ηπατίτιδα C συχνά παραμένει ασυμπτωματική ή εμφανίζει ήπια συμπτώματα όπως κόπωση, ναυτία και κοιλιακό άλγος. Η χρόνια μορφή μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές όπως κίρρωση του ήπατος (20-30% των ασθενών σε 20-30 χρόνια) και ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Πολλοί ασθενείς παραμένουν ασυμπτωματικοί για χρόνια, καθιστώντας τη διάγνωση δύσκολη.
Στατιστικά στοιχεία για την Ελλάδα
Στην Ελλάδα, ο επιπολασμός της ηπατίτιδας C εκτιμάται στο 0,5-1% του γενικού πληθυσμού. Παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων μεταξύ των χρηστών ναρκωτικών, ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι καθοριστικής σημασίας για την πρόληψη των σοβαρών επιπλοκών.
Διάγνωση της Ηπατίτιδας C
Εργαστηριακές εξετάσεις και δείκτες
Η διάγνωση της ηπατίτιδας C βασίζεται σε συγκεκριμένες εργαστηριακές εξετάσεις. Αρχικά γίνεται έλεγχος για αντισώματα anti-HCV, ο οποίος δείχνει προηγούμενη ή τρέχουσα έκθεση στον ιό. Για επιβεβαίωση ενεργού λοίμωξης απαιτείται ανίχνευση του ιικού RNA με τη μέθοδο RT-PCR. Επιπλέον ελέγχονται οι ηπατικές τρανσαμινάσες (ALT, AST), η χολερυθρίνη και άλλοι δείκτες ηπατικής λειτουργίας που μπορεί να είναι αυξημένοι.
Γονότυπος του ιού και σημασία του
Ο προσδιορισμός του γονοτύπου του HCV είναι απαραίτητος για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας. Στην Ελλάδα κυριαρχούν οι γονότυποι 1 και 3, ενώ λιγότερο συχνοί είναι οι γονότυποι 2 και 4. Κάθε γονότυπος απαιτεί διαφορετική θεραπευτική προσέγγιση και διάρκεια θεραπείας. Ο γονότυπος επηρεάζει επίσης την πρόγνωση και την πιθανότητα ίασης με τα σύγχρονα αντιιικά φάρμακα.
Παρακολούθηση της λειτουργίας του ήπατος
Η αξιολόγηση της ηπατικής λειτουργίας περιλαμβάνει εργαστηριακές εξετάσεις και απεικονιστικές μεθόδους. Βασικοί δείκτες είναι οι τρανσαμινάσες, η αλβουμίνη, οι παράγοντες πήξης και η χολερυθρίνη. Η ελαστογραφία (FibroScan) χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της ίνωσης του ήπατος χωρίς βιοψία. Η παρακολούθηση γίνεται τακτικά για την αξιολόγηση της προόδου της νόσου και της ανταπόκρισης στη θεραπεία.
Θεραπευτικές Επιλογές στην Ελλάδα
Άμεσα αντιιικά φάρμακα (DAAs) - γενικές πληροφορίες
Τα άμεσα αντιιικά φάρμακα (DAAs) αποτελούν την κύρια θεραπευτική προσέγγιση για την ηπατίτιδα C στην Ελλάδα. Αυτά τα φάρμακα στοχεύουν συγκεκριμένες πρωτεΐνες του ιού, επιτυγχάνοντας ποσοστά ίασης άνω του 95%. Διατίθενται μέσω του ΕΣΥ και ιδιωτικών φαρμακείων, με προϋπόθεση την κατάλληλη ιατρική συνταγή. Η θεραπεία είναι πολύ πιο ανεκτή σε σχέση με τις παλαιότερες μεθόδους, με ελάχιστες παρενέργειες και υψηλή αποτελεσματικότητα σε όλους τους γονοτύπους.
Sofosbuvir και συνδυασμοί του
Το Sofosbuvir είναι αναστολέας της RNA πολυμεράσης NS5B και αποτελεί τη βάση πολλών θεραπευτικών σχημάτων. Διατίθεται σε συνδυασμό με άλλες δραστικές ουσίες για μέγιστη αποτελεσματικότητα. Χρησιμοποιείται σε όλους τους γονοτύπους του HCV με εξαιρετικά αποτελέσματα. Η δοσολογία είναι μία δισκίο ημερησίως, καθιστώντας τη θεραπεία εύκολη στην εφαρμογή. Καλύπτεται από τον ΕΟΠΥΥ με κατάλληλη έγκριση.
Glecaprevir/Pibrentasvir (Maviret)
Το Maviret αποτελεί πανγονοτυπικό συνδυασμό που περιλαμβάνει αναστολέα NS3/4A πρωτεάσης και NS5A. Διακρίνεται για την υψηλή αποτελεσματικότητά του σε όλους τους γονοτύπους HCV. Συνιστάται για ασθενείς χωρίς κίρρωση ή με αντιρροπημένη κίρρωση. Η θεραπεία διαρκεί συνήθως 8-12 εβδομάδες ανάλογα με τον γονότυπο.
Sofosbuvir/Velpatasvir (Epclusa)
Η Epclusa περιέχει sofosbuvir και velpatasvir, προσφέροντας πανγονοτυπική κάλυψη. Αποτελεί εκλογής θεραπεία για ασθενείς με όλους τους γονοτύπους HCV. Η αποτελεσματικότητα υπερβαίνει το 95% με ελάχιστες αλληλεπιδράσεις φαρμάκων. Κατάλληλη για ασθενείς με ή χωρίς κίρρωση. Χορηγείται από του στόματος μία φορά ημερησίως.
Ledipasvir/Sofosbuvir (Harvoni)
Το Harvoni συνδυάζει ledipasvir και sofosbuvir, στοχεύοντας κυρίως γονοτύπους 1 και 4. Αποτελεί αποδεδειγμένα αποτελεσματική θεραπεία με υψηλά ποσοστά ίασης. Η θεραπεία διαρκεί 8-24 εβδομάδες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ασθενούς. Καλή ανοχή με ελάχιστες παρενέργειες.
Διαθέσιμα Φαρμακευτικά Σκευάσματα
Εμπορικές ονομασίες και δραστικές ουσίες
Στην ελληνική αγορά διατίθενται διάφορα σκευάσματα για τη θεραπεία της ηπατίτιδας C:
Maviret (glecaprevir/pibrentasvir)
Epclusa (sofosbuvir/velpatasvir)
Harvoni (ledipasvir/sofosbuvir)
Sovaldi (sofosbuvir)
Daklinza (daclatasvir)
Όλα τα φάρμακα απαιτούν ιατρική συνταγή και ιατρική παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Δοσολογία και τρόπος χορήγησης
Τα περισσότερα σύγχρονα φάρμακα για την ηπατίτιδα C χορηγούνται από του στόματος, μία φορά ημερησίως. Συνιστάται η λήψη με φαγητό για βελτίωση της απορρόφησης. Είναι σημαντική η τήρηση του προγράμματος χορήγησης για μέγιστη αποτελεσματικότητα. Σε περίπτωση παράλειψης δόσης, πρέπει να ληφθεί το συντομότερο δυνατό εάν δεν έχουν περάσει περισσότερες από 18 ώρες.
Διάρκεια θεραπείας ανά γονότυπο
Η διάρκεια θεραπείας εξαρτάται από τον γονότυπο και την κατάσταση του ήπατος. Γονότυποι 1-6: συνήθως 8-12 εβδομάδες. Ασθενείς με κίρρωση ή προηγούμενη αποτυχημένη θεραπεία μπορεί να χρειάζονται εκτεταμένη θεραπεία έως 24 εβδομάδες. Η ακριβής διάρκεια καθορίζεται από τον θεράποντα ηπατολόγο.
Παρενέργειες και Προφυλάξεις
Συχνές παρενέργειες των φαρμάκων HCV
Τα σύγχρονα φάρμακα για την ηπατίτιδα C είναι γενικά καλά ανεκτά. Οι συχνότερες παρενέργειες περιλαμβάνουν κόπωση, κεφαλαλγία, ναυτία και γαστρεντερικές διαταραχές. Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν ήπια δερματικά εξανθήματα ή διαταραχές του ύπνου. Οι περισσότερες παρενέργειες είναι ήπιες και υποχωρούν μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας. Σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι σπάνιες με τα DAA φάρμακα.
Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα
Τα φάρμακα DAA μπορεί να αλληλεπιδρούν με διάφορα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των αντιπηκτικών, ορισμένων αντιβιοτικών και φαρμάκων για την επιληψία. Είναι σημαντικό να ενημερώνετε τον γιατρό για όλα τα φάρμακα που λαμβάνετε. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται με τα στατίνες και ορισμένα καρδιαγγειακά φάρμακα. Ο φαρμακοποιός μπορεί να σας συμβουλεύσει για πιθανές αλληλεπιδράσεις.
Προφυλάξεις σε ειδικούς πληθυσμούς
Κατά την εγκυμοσύνη, η θεραπεία συνήθως αναβάλλεται μετά τον τοκετό. Ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια χρειάζονται προσαρμογή δόσης ή εναλλακτικά σχήματα. Σε σοβαρή ηπατική ανεπάρκεια, η επιλογή φαρμάκων γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. Οι ηλικιωμένοι ασθενείς συνήθως ανέχονται καλά τη θεραπεία, αλλά απαιτείται στενότερη παρακολούθηση.
Πρόληψη και Παρακολούθηση
Μέτρα πρόληψης της μετάδοσης
Η πρόληψη περιλαμβάνει αποφυγή κοινής χρήσης προσωπικών αντικειμένων όπως οδοντόβουρτσες, ξυραφάκια και μανικιούρ. Αποφύγετε τη χρήση κοινών βελονών και σύριγγων. Τα τατουάζ και τρυπήματα πρέπει να γίνονται σε αδειοδοτημένα καταστήματα με στείρα εργαλεία. Η σεξουαλική μετάδοση είναι σπάνια αλλά η χρήση προφυλακτικού συνιστάται σε υψηλού κινδύνου περιπτώσεις.
Παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της θεραπείας
Απαιτούνται τακτικές εξετάσεις αίματος για παρακολούθηση της ηπατικής λειτουργίας και του ιικού φορτίου. Οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνουν αμέσως τον γιατρό για οποιαδήποτε νέα συμπτώματα. Η συμμόρφωση στη θεραπεία είναι κρίσιμη για την επιτυχία. Συνιστάται αποφυγή αλκοόλ κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Μετα-θεραπευτική παρακολούθηση και πρόγνωση
Η θεραπευτική ανταπόκριση αξιολογείται 12 εβδομάδες μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας. Εάν ο ιός δεν ανιχνεύεται, η θεραπεία θεωρείται επιτυχής με ποσοστό θεραπείας άνω του 95%. Συνιστάται ετήσια παρακολούθηση για πρόληψη επαναμόλυνσης. Οι ασθενείς με κίρρωση χρειάζονται συνεχή παρακολούθηση για επιπλοκές.
Εμβολιασμός για ηπατίτιδα A και B
Συνιστάται εμβολιασμός έναντι των ηπατιτίδων A και B σε όλους τους ασθενείς με HCV. Ο εμβολιασμός παρέχει προστασία από συνδυασμένες λοιμώξεις που μπορεί να επιδεινώσουν την ηπατική βλάβη:
Εμβόλιο ηπατίτιδας A: 2 δόσεις με διάστημα 6-12 μηνών
Εμβόλιο ηπατίτιδας B: 3 δόσεις σε σχήμα 0-1-6 μηνών
Συνδυασμένο εμβόλιο A+B διαθέσιμο
